“Tanrım, gözlerimizin görmemesi ne büyük bir eksiklik, görmek, görmek, belli belirsiz birer gölge halinde bile olsa görebilmek, bir aynanın önünde durmak ve koyu, zor görülen bir lekeye bakıp, ‘Bu benim yüzüm’ diyebilmek…” – Körlük, José Saramago
58 yaşındaki Bernardeta Gómez 16 yıldır kör. Toksik optik nöropati, Gómez’in gözlerini beynine bağlayan sinir demetlerini yok ederek onun tamamen ışığı bile algılayamayacak hale gelmesine sebep olmuş. Ancak İspanyol nöromühendis Eduardo Fernandez tarafından geliştirilen bir biyonik göz, onun tekrar görebilmesi için bir umut ışığı haline gelmiş. Hem de biyolojik gözlerini hiç kullanmadan.
Sinyalleri doğrudan beyne göndererek “görmeyi” yeniden sağlamak iddialıdır. Ancak onlarca yıldır temel ilkeler kullanılarak, biyo-elektronik implantlar üretilmiştir. Örneğin koklear implant, harici bir mikrofon ve iç kulağa sinyal iletmek için yerleştirilen elektrotlardan oluşuyor. Elektrotların yerleştikleri konum, beynin sesi yorumladığı bölgedeki sinir hücrelerine yakın oluyor.
Basitçe aynı mantıkla, Fernandez’ in Miguel Hernandez Üniversitesi laboratuvarında geliştirdiği bu sistem, birkaç farklı bölümden oluşuyor.
İlk olarak, bilgisayara bağlanan bir kamera ile donatılmış bir gözlük var. Bilgisayar, kameradan aldığı canlı videoyu elektronik sinyallere çeviriyor. Peki, insan retinası ne tür bir sinyal üretir? Bu soruyu yanıtlamak için Fernandez, yakın zamanda ölen insanların retinalarını (Bir insan retinası yaklaşık yedi saat canlı tutulabilir.) elektrotlara bağlamış, onları ışığa maruz bırakarak elektrotlara neyin çarptığını ölçmüş. Ayrıca makine öğrenimini kullanarak retina’ nın elektriksel çıkışını basit görsel girdilere dönüştürerek süreci otomatik olarak taklit edecek yazılım geliştirmişler. Bu sayede videoyu dönüştürdükleri elektronik sinyallerinin özelliklerini çıkarmışlar. Bir sonraki adımda bu sinyaller bir kablo aracılığıyla Fernandez’ in Gómez’ in kafatasının arkasına cerrahi olarak yerleştirdiği bir bağlantı noktasına gönderilir. Bu bağlantı noktası Gómez’ in beyninin görsel korteksindeki bir implanta bağlanır. İmplant her biri yaklaşık 1 milimetre uzunluğunda 100 iğne uçlu elektrottan oluşuyor. Her elektrot, 1 ila 4 nörona akım iletebilir.
Gómez, altı ay boyunca etrafındaki dünyanın düşük çözünürlüklü bir versiyonunu görmek için bu sistemi kullanarak laboratuvarı haftada dört kez ziyaret etti. Zihninde “gördüğü” görüş parıldayan noktalardan biraz daha fazlası olsa da, harfleri, ışıkları ve insanları tanımasına izin vermek için yeterliydi. MIT Tech, “Doğrudan beynine aktarılan basit Pac-Man benzeri bir bilgisayar oyunu bile oynadı,” diye yazdı.
Fernandez, biyolojik gözleri tamamen atlayarak görüşü geri kazandıran biyonik bir göz geliştiren tek araştırmacı değil elbette. Optegra Göz Hastanesinde cerrah olan Alex Shortt, The Daily Mail’e Temmuz 2019’da Fernandez’ in sistemine benzer şekilde çalışan bir sisteme odaklanan hikayede, “Daha önce tüm” biyonik göz “yaratma girişimleri, gözün kendisine implante etmeye odaklanmıştı. Çalışan bir göze, çalışan bir optik sinire sahip olman gerekiyordu. Gözü tamamen atlayarak, potansiyeli çok daha fazla insana açarsınız. ” dedi.
Bilim ve teknolojinin bu şekilde gelişmesi sayesinde Gómez, 16 yıldır ilk kez baktığı dünyaya gerçekten ulaşıp dokunabildi. Ve tıpkı Gómez’ de olduğu gibi bu gelişmelerin bütün fiziksel engelli dostlarımıza engelsiz bir dünyada yaşama umuduna yol açacağına inanıyorum.
Bilimle ve sağlıcakla kalın.
Kaynakça ve İleri Okumalar:
[1] Juskalianarchive, R. (2020), A new implant for blind people jacks directly into the brain, 14 Mayıs 2021 tarihinde: https://www.technologyreview.com/2020/02/06/844908/a-new-implant-for-blind-people-jacks-directly-into-the-brain/ internet adresinden alınmıştır.
[2] Spencer, B. (2019), A cure for blindness: Father, 35, who suddenly lost his sight aged nine is among six patients to have their vision restored by pioneering treatment that beams images directly into the brain, 14 Mayıs 2021 tarihinde: https://www.dailymail.co.uk/news/article-7242519/A-cure-blindness-Father-lost-sight-aged-nine-six-patients-vision-restored.html
[4] Fernandez, E. (2018), Development of visual Neuroprostheses: trends and challenges : https://link.springer.com/article/10.1186/s42234-018-0013-8/figures/2
