Gerontoloji ve Yapay Zeka

Gerontoloji ve Yapay Zeka

 Gerontoloji ve Geriatri

  Türkçe’ye yaşlılık bilimi olarak çevrilen “gerontoloji”, yaşlı bireylerin yaşamını biyolojik, toplumsal, psikolojik yönlerden inceleyen bilim olarak tanımlanabilir. Geriatri ise yaşlılıkla beraber ortaya çıkan sağlık sorunlarının tedavisiyle ilgilenen tıbbın alt dalıdır. Ortalama yaşam süresinin artmasıyla bu kavramlar daha fazla önem kazanmıştır. (Türk Geriatri Derneği, 2016)

Tıpta Yapay Zeka

  Teknolojinin gitgide geliştiği günümüzde, yapay zeka hayatımızın her alanına girmeye başladı. Tıp alanında yapay zeka uygulamalarının sayısı ve kapsamı da her geçen gün artıyor. Erken teşhisten, gen düzenlemeye; kişiselleştirilmiş tedaviden, ilaç üretimine birçok alanda devrim niteliğinde gelişmelere tanık oluyoruz. Örneğin yıllarca tıp eğitimi almış uzmanlar için uzun ve zor bir süreç olan hastalık teşhisinde yapay zeka önceki binlerce veriyi analiz ederek çok daha hızlı ve güvenilir sonuçlar veriyor. (Çelik vd., 2021)

  Bugün ameliyatlarda kullanılmak üzere geliştirilen robotik cerrahi sistemler de yapay zekanın tıpta önemli kullanım alanlarından biridir. Bu sistemler hem cerrah hem de hasta açısından önemli avantajlar sunmaktadır. Yapay zeka, hastanın geçmiş sağlık verileri ve ameliyat esnasındaki verilerini analiz ederek cerrahın karar verme sürecini kolaylaştırmakta ve kısaltmaktadır. Bu sistemler doktorların verimliliğini arttırırken hastanın da hastanede kalış süresini azaltmaktadır. Böylece hem zaman hem de birçok kaynaktan tasarruf sağlanmaktadır. (Can vd., 2018)

Gerontoloji ve Yapay Zeka

  Yapay zekanın; hem yaşlılığa bağlı oluşan hastalıkların erken teşhis ve tedavi edilmesinde hem de yaşlıların hayatını kolaylaştırıcı birçok kullanım alanı mevcuttur. Bu noktada yapay zeka birçok alanı olduğu gibi yaşlı bakımını da yeniden şekillendiriyor diyebiliriz. Genel olarak yaşlı bakımı amacına yönelik olarak geliştirilen teknolojik uygulamalara “geronteknoloji” adı da verilmektedir. Geronteknolojik gelişmeler, pandemide hasta bakımının sekteye uğramasından sonra özellikle hız kazanmıştır. (Zubatsky vd., 2020)

  Yaşlandıkça beyinde dopamin üreten hücre sayısı azalır, buna bağlı olarak da Parkinson hastalığı ortaya çıkar. Parkinsonda titreme, hareketlerde yavaşlama, bilişsel bozukluklar görülür ve birden fazla çeşidi bulunur. Uygun bakımın uygulanabilmesi için hastalığın doğru olarak sınıflandırılması gerekir. Ancak bu uzmanlar için hem zor hem de zaman isteyen bir süreçtir. 

  Parkinsonun en önemli belirtilerinden biri konuşma bozukluğudur. Günümüzde bundan yola çıkan yapay zeka yöntemleri geliştirilmektedir. Makine öğrenmesi sayesinde girilen verilerin kıyaslanması ve analiziyle hastaların ses sinyallerine göre hastalık kolayca sınıflandırılabiliyor. Bu çalışmalarda doğruluk ve güvenilirlik oranı yüksek sonuçlar elde edilmiştir. Hastalığın doğru sınıflandırılması da bakım ve tedavide daha uygun yöntemlerin kullanılmasını sağlamaktadır. Böylece hastalığın ilerlemesi daha iyi kontrol edilebilmektedir. (Badem, 2019)

  Yaşlılığa bağlı olarak ortaya çıkan rahatsızlıklardan bir diğeri de Alzheimerdır. Her hastalıkta olduğu gibi Alzheimerda da erken tanı oldukça önemlidir. Bari Üniversitesi’nde yapılan çalışmalarda beynin tomografi görüntülerini derin öğrenme yöntemiyle analiz edebilen bir yöntem geliştirildi. Bu araştırmalar sonucu yapay zekanın Alzheimerı %86 doğruluk oranıyla tespit ettiği gözlendi. Erken teşhis hastalığın ilerleyişi ve tedavi yönteminin belirlenmesi açısından önem taşımaktadır. (Amoroso vd., 2018) Ayrıca yapay zeka Alzheimer’a bağlı oluşan ve yaşlıların hayatını olumsuz etkileyen semptomlara karşı kullanılan ilaç moleküllerinin geliştirilmesinde de kullanılmaktadır. (Rodriguez vd, 2021)

  Yapay zekanın yaşlılığa bağlı hastalıkların teşhis ve tedavisi dışında yaşlıların günlük bakımına yönelik kullanımı da bulunmaktadır. Yaşlandıkça ortaya çıkan sorunlar kişinin kendi bakımına engel olmakta, aile bireylerinin bakımına ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak bu bireyler için zorlayıcı olabilmekte ve yaşlılar bakım evlerine bırakılmaktadır. Yapılan çalışmalar yerinde yaşlanmanın insan için çok önemli olduğunu göstermektedir. Yani huzurevi yaşlıyı sosyal, biyolojik ve psikolojik açıdan olumsuz olarak etkileyebilmekte, var olan hastalıkları şiddetlendirebilmektedir. 

  Robotik teknolojilerdeki gelişmeler, hem yaşlının bağımsız yaşamasına katkı sağlamakta hem de hasta bakıcıya yardımcı olmaktadır. Dünyanın birçok farklı ülkesinde araştırmacılar bu amaca yönelik robotlar geliştiriliyor. Örneğim Georgia Tech Üniversitesi’nde Cody adı verilen, hastalara yatak banyosu yaptıran ve giyinmelerine yardımcı olan bir akıllı robot geliştirilmiştir. Japonya’da geliştirilen Robear ise hastaların ayağa kalkmasını sağlayan bir başka robot. (Park, 2016; Lo vd., 2010)

  Bunların yanında birçok yaşlı hasta çoklu ilaç kullanmaktadır. Yaşlılar bu ilaçların doz ve zamanını her zaman doğru yapamamakta, buna bağlı olarak da hastalıkların semptomları artabilmekte veya tedavi etkisiz hale gelmektedir. (Gümüştakım vd., 2019) Günümüzde ilaçların doz ve saat takibini yapan yapay zeka destekli çeşitli mobil uygulamalar geliştirilmiştir, bu uygulamalar hastalığın takibi açısından avantaj sağlamaktadır.

  2019’da Türkiye’de beklenen yaşam süresi 78,6 yıla yükseldi. Dünyanın birçok ülkesinde bu süre gitgide artmaktadır. Yapay zeka da artan yaşlı nüfusun yaşam kalitesini arttırmak için yukarıdaki örneklerden çok daha fazla alanda kullanılmaya başlamıştır. Yapay zeka sayesinde ileri yaş hayat konforunun daha da iyileştirilmesi beklenmektedir.